Przegląd ziół fototoksycznych i fotouczulających

Zioła są znane i cenione od lat na całym świecie. W pewnym okresie próbowano je zastępować syntetycznymi odpowiednikami, lecz narastający stopień alergii i nietolerancji spowodował ich powrót do świetności. Zioła są z powodzeniem stosowane w procedurach kosmetologicznych jako samodzielne preparaty bądź jako uzupełnienie innych zabiegów. Mają dobroczynny wpływ na skórę, paznokcie i włosy. Są stosowane wewnętrznie, na przykład w postaci naparów, jak i zewnętrznie jako okłady, dodatki do kremów czy maseczek.

W przypadku stosowania ziół bardzo ważne jest zachowanie zdrowego rozsądku, szczególnie jeżeli zażywamy jakieś leki. Należy trzymać się ściśle określonych dawek, przepisanych przez lekarza lub zapisanych na opakowaniu. Przy długotrwałym stosowaniu ziół należy robić przerwy co najmniej dwutygodniowe, najlepiej miesięczne. Nie należy mieszać ze sobą wielu rodzajów ziół, gdyż mogą one wzajemnie się wykluczać. Stosując zioła, musimy pamiętać, że tak jak wszystkie inne substancje stosowane w nadmiarze mogą wywoływać skutki uboczne w naszym organizmie. Niektóre z nich mają działanie fotouczulające i fototoksyczne, szczególnie istotne w okresie zwiększonej ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe. Skutki widoczne najczęściej są na eksponowanych częściach ciała: twarzy, szyi, karku czy dekolcie.

Odczyn fotoalergiczny pojawia się poprzez wystawianie skóry na promieniowanie UV i substancji uczulającej, co prowadzi do szeregu reakcji chemicznych, określanych w alergologii jako reakcja alergiczna typu późnego. W wyniku tego na nieosłoniętej części skóry, a także czasem w miejscach odkrytych dochodzi do powstania stanu zapalnego w ciągu 24-48 godzin od ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Następnie pojawiają się wykwity grudkowe, którym towarzyszy silny świąd. Zmiany te są bardzo trudne do usunięcia. Odczyn fotoalergiczny powoduje powstanie trwałej nadwrażliwości.

Odczyn fototoksyczny pojawia się w czasie ekspozycji na promieniowanie UV po podaniu czynnika drażniącego, tylko w miejscach nieosłoniętych. Substancje chemiczne uwalniają wolne rodniki, to prowadzi do powstania wysokoenergetycznych form tlenu i uszkodzenia struktur komórkowych. Zmiany na skórze przypominają oparzenie słoneczne, pojawiają się pęcherze i pęcherzyki bezpośrednio lub kilka godzin po ekspozycji na słońcu, które pozostawiają po sobie przebarwienia.

Zioła fotouczulające i fototoksyczne:

1. Dziurawiec (Hypericum perforatum) – zawiera czerwony barwnik zwany hyperycyną, który ma zdolność do absorbowania promieniowania UV. Nazywany jest także zielem św. Jana, stosowany zewnętrznie przyspiesza gojenie ran, przez działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe.
2. Nagietek (Calendula officinalis) – zawiera karotenoidy, flawonoidy, kumaryny, olejki eteryczne. Zioło to wykazuje właściwości bakteriobójcze i grzybobójcze, regeneruje skórę, przyspiesza gojenie ran i znajduje zastosowanie w terapiach przeciwtrądzikowych
3. Skrzyp (Equisetum arvense) – ma zdolność do usuwania z krwi szkodliwych produktów przemiany materii. Jest stosowany w nadpotliwości stóp, dzięki zawartości krzemu wzmacnia włosy i paznokcie; przy długotrwałym stosowaniu należy uzupełniać witaminę B1.
4. Bratek (Viola tricolor) – zwany inaczej fiołkiem trójbarwnym, stosowany w leczeniu trądziku, łojotoku, egzemy. Zawiera rutozyd, kwercetynę, hesperydynę, śluzy, witaminę C, kwas salicylowy; uszczelnia naczynia krwionośne
5. Łopian (Arctium lappa) – olej z korzenia tego zioła, hamuje nadmierne wypadanie włosów. Łopian ma również działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze.
6. Lubczyk (Levisticum officinale) – stosowany jako dodatek do perfum i olejków do kąpieli, wykazuje działanie pobudzające.
7. Arcydzięgiel (Angelica archangelica) – zawiera kumaryny, kwasy organiczne, olejki eteryczne. Działa przeciwbakteryjne i jest stosowany w terapiach antytrądzikowych.
8. Bodziszek cuchnący jest zasobny w garbniki, flawonoidy, olejek eteryczny. Stosowany w przypadku bielactw, a dzięki właściwościom repigmentacyjnym.

Wszystkie zioła fotouczulające i fototoksyczne należy odstawić 2-3 tygodnie przed planowanymi zabiegami kosmetologicznymi i lekarskimi takimi jak: laserowe zamykanie naczynek, laser frakcyjny, depilacja laserowa, peelingi chemiczne. Nie powinniśmy ich również stosować w okresie zwiększonej ekspozycji na słońce lub przed wizytą w solarium.

Zioła kryją w sobie ogromne bogactwo i mogą być stosowane z powodzeniem w kosmetologii. Korzystając z nich, musimy jednak pamiętać, by używać ich w rozsądnej dawce i zawsze informować przed planowanym zabiegiem kosmetologa lub lekarza czy nie stosowaliśmy ich w ostatnim czasie. To pozwoli uniknąć wielu przykrych konsekwencji.

Bibliografia:
1. Spodzieja M., Goździalska A., Jaśkiewicz J., Zmiany hiperpigmentacyjne jako niepożądany efekt działania wybranych leków, Państwo i Społeczeństwo, 2014 (XIV), nr 1
2. Hlava B., Stary F., Pospisil F., Rośliny kosmetyczne, PWRiL, Warszawa 1984
3. Nowica D., Dermatologia, Ilustrowany podręcznik dla kosmetologów, KosMed, Wrocław, 2014
4. Kieć-Świerszczyńska M., Kręcisz B., Choroby skóry wywołane nadwrażliwością na światło, Medycyna Pracy, 2001; 52; 5; 383—387.

The following two tabs change content below.

Anna Cymerman

Mgr Kosmetologii, finalistka konkursu Kosmetyczka Roku 2016 Bielenda Professional. Studia licencjackie ukończyła z wyróżnieniem na Krakowskiej Wyższej Szkole Promocji Zdrowia. Naukę kontynuowała na Wydziale Farmaceutycznym Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Posiada 4 lata doświadczenia zawodowego, obecnie pracuje w Klinice dermatologicznej Dr Legrand. Ekspert w dziedzinie peelingów medycznych ze szczególnym uwzględnieniem problemu zmian barwnikowych. Jest autorką pracy na temat badania metabolizmu skórnego substancji depigmentacyjnych metodami in silico. Swoją wiedzę podnosi, uczestnicząc w licznych kongresach i szkoleniach. Finalistka konkursu Kosmetyczka Roku 2016 Bielenda Professional. Największą radość sprawia jej zadowolenie klienta z efektów przeprowadzonych zabiegów.