Przebarwienia to zmiana kolorytu skóry, która objawia się występowaniem ciemniejszych plam różnej wielkości i kształtu. Problem ten dotyka wielu osób, niezależnie od wieku czy fototypu skóry. Choć przebarwienia nie stanowią zagrożenia dla zdrowia, to mogą powodować dyskomfort oraz negatywnie wpływać na samopoczucie i pewność siebie. Warto więc wiedzieć, co je powoduje i jak skutecznie sobie z nimi radzić.
Spis treści
Czym właściwie są przebarwienia?
Przebarwienia to zmiany pigmentacyjne, które powstają na skutek zaburzeń w produkcji i dystrybucji melaniny – barwnika odpowiedzialnego za kolor skóry. Gdy melanocyty, komórki produkujące melaninę, zaczynają pracować zbyt intensywnie w jednym miejscu, pojawiają się ciemniejsze plamy na skórze. Mogą one przybierać różne odcienie brązu, szarości, a nawet czerni.
Przebarwienia dzieli się na dwie główne kategorie: hiperpigmentację, czyli nadmierne gromadzenie się barwnika, oraz hipopigmentację – zmniejszenie ilości melaniny. Ta pierwsza jest znacznie częstsza i to na niej skupimy się w tym artykule.
Najczęstsze przyczyny powstawania przebarwień
Wpływ słońca i fotouszkodzenia
Promieniowanie UV jest jednym z głównych czynników prowadzących do powstania przebarwień. Ekspozycja na słońce stymuluje melanocyty do produkcji większej ilości melaniny, co ma chronić skórę przed szkodliwym działaniem promieni. Niestety, nadmierna i częsta ekspozycja może prowadzić do trwałych zmian pigmentacyjnych, zwłaszcza u osób z jaśniejszą karnacją.
Zmiany hormonalne
Wahania poziomu hormonów, szczególnie estrogenu i progesteronu, mogą wpływać na pracę melanocytów. Dlatego przebarwienia często pojawiają się w czasie ciąży (tzw. ostuda), menopauzy czy przy stosowaniu antykoncepcji hormonalnej. Zmiany na twarzy w okolicach czoła, policzków i nad górną wargą to typowe miejsca występowania melasmy.
Stany zapalne i urazy skóry
Przebarwienia pozapalne to ciemne plamy, które powstają w miejscu wcześniejszych zmian trądzikowych, oparzeń, otarć naskórka czy po niektórych zabiegach kosmetycznych. Proces gojenia się skóry może prowadzić do miejscowego zwiększenia produkcji melaniny i powstawania hiperpigmentacji.
Proces starzenia się skóry
Z wiekiem aktywność melanocytów stopniowo spada, ale jednocześnie pojawiają się nowe zmiany barwnikowe zwane plamami soczewicowatymi (lentigo senilis). Są one wynikiem kumulacji uszkodzeń posłonecznych i starzenia się komórek skóry. Plamy te mają nieregularny kształt i pojawiają się głównie na twarzy, dekolcie i dłoniach.
Czynniki genetyczne
Niektóre osoby mają po prostu większą skłonność do powstawania przebarwień, co jest uwarunkowane genetycznie. Dotyczy to głównie osób o ciemniejszej karnacji oraz tych z rodzinną historią zaburzeń pigmentacyjnych. Obecność dużej ilości piegów również jest cechą dziedziczną.
Rodzaje przebarwień skórnych
Piegi
To małe, okrągłe plamki w kolorze brązu lub beżu, które pojawiają się na skórze pod wpływem ekspozycji na słońce. Występują głównie u osób z jasną karnacją i zazwyczaj znikają lub bledną poza sezonem letnim.
Ostuda
Ostuda (melasma) objawia się symetrycznymi, nieregularnymi plamami w odcieniach brązu, które pojawiają się najczęściej na twarzy w okolicach czoła, policzków i górnej wargi. Schorzenie to wywoływane jest głównie przez zmiany hormonalne i ekspozycję na UV.
Plamy soczewicowate
To nieregularne przebarwienia związane z fotostarzeniem, które powstają na skutek przewlekłej ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Mają brązowawy lub szarawy odcień i pojawiają się głównie na twarzy, dekolcie oraz grzbietach dłoni.
Przebarwienia pozapalne
Te ciemne plamy są pozostałością po stanach zapalnych skóry. Mogą być konsekwencją trądziku, oparzeń, urazów mechanicznych lub zbyt inwazyjnych zabiegów kosmetycznych. Występują w miejscu wcześniejszych zmian skórnych.
Domowe sposoby na rozjaśnianie przebarwień
Naturalne składniki o właściwościach rozjaśniających
Niektóre produkty spożywcze zawierają substancje aktywne, które mogą pomóc w redukcji przebarwień. Należą do nich między innymi:
- cytryna – jej sok ma działanie złuszczające i rozjaśniające,
- ogórek – zawiera enzymy o właściwościach rozjaśniających,
- pomidor – bogaty w przeciwutleniacz likopen, który hamuje produkcję melaniny.
Stosowanie maseczek czy okładów z tych składników może przynieść widoczną poprawę w przypadku świeżych, powierzchownych przebarwień.
Prawidłowa pielęgnacja skóry z przebarwieniami
Codzienna pielęgnacja odgrywa kluczową rolę w redukcji i profilaktyce przebarwień. Należy wybierać kremy i serum z substancjami aktywnymi o działaniu rozjaśniającym, takimi jak witamina C, kojic acid, niacynamid czy arbutyna. Absolutnie niezbędna jest również ochrona przeciwsłoneczna – stosowanie kremów z wysokim filtrem SPF (min. 30) każdego dnia, niezależnie od pogody.
Zabiegi medycyny estetycznej redukujące przebarwienia
Peelingi chemiczne
To kontrolowane złuszczanie naskórka za pomocą substancji chemicznych. W zależności od rodzaju i stężenia użytych kwasów peelingi można podzielić na powierzchowne, średniogłębokie i głębokie. W terapii przebarwień najczęściej stosuje się peelingi powierzchowne z kwasem azelainowym, salicylowym, migdałowym czy glikolowym. Seria zabiegów prowadzi do złuszczenia naskórka wraz z nadmiarem melaniny i rozjaśnienia przebarwień.
Terapia laserowa
Lasery frakcyjne (np. laser Fraxel) to urządzenia, które powodują kontrolowane mikrouszkodzenia skóry. Wiązka lasera "rozbija" nagromadzoną melaninę i stymuluje procesy naprawcze, prowadząc do odnowy naskórka. Lasery IPL (intense pulsed light) również znajdują zastosowanie w terapii przebarwień – emitowane przez nie światło jest pochłaniane przez melaninę i powoduje jej rozpad. Terapia laserowa jest skuteczna zwłaszcza w przypadku przebarwień głębszych i opornych na inne metody.
Inne skuteczne metody zabiegowe
- Dermabrazja – mechaniczne złuszczanie naskórka i usuwanie warstwy rogowej skóry. Stosowana głównie w przypadku przebarwień głębokich.
- Osocze bogatopłytkowe – iniekcje z własnego, skoncentrowanego osocza pacjenta, które stymuluje procesy naprawcze w skórze i redukuje przebarwienia.
- Mezoterapia – wprowadzanie substancji aktywnych (rozjaśniających, rewitalizujących) w głąb skóry za pomocą delikatnych nakłuć. Wspomaga redukcję przebarwień od wewnątrz.
Wybór odpowiedniej metody zabiegowej powinien zostać skonsultowany z doświadczonym lekarzem medycyny estetycznej, który oceni stopień i rodzaj przebarwień oraz dobierze terapię indywidualnie do potrzeb skóry.
Profilaktyka – jak zapobiegać powstawaniu przebarwień?
Ochrona przeciwsłoneczna
Stosowanie kremów z filtrem UV to podstawa profilaktyki nie tylko przebarwień, ale też innych problemów skórnych. Należy wybierać produkty o szerokim spektrum ochrony (UVA + UVB) i wysokim faktorze SPF (min. 30). Aplikacja kremu powinna być ostatnim krokiem pielęgnacji porannej i odbywać się na około 30 minut przed wyjściem z domu. W ciągu dnia warto ponawiać aplikację co 2–3 godziny, szczególnie przy dłuższej ekspozycji na słońce. Dodatkowo warto pamiętać o noszeniu okularów przeciwsłonecznych, kapelusza i odzieży osłaniającej ciało w upalne dni.
Pielęgnacja skóry dostosowana do jej potrzeb
Prawidłowo dobrana codzienna pielęgnacja to klucz do zdrowej, nieskazitelnej cery. Osoby ze skłonnością do przebarwień powinny wybierać produkty o działaniu rozjaśniającym, jednak dopasowane do rodzaju skóry. Dla cery suchej i wrażliwej odpowiednie będą delikatne formuły oparte na substancjach naturalnych, z kolei skóra tłusta i problematyczna może wymagać składników normalizujących wydzielanie sebum i regulujących procesy rogowacenia naskórka. Stosowanie kosmetyków pielęgnacyjnych pozwala utrzymać skórę w dobrej kondycji i zmniejsza ryzyko powstawania przebarwień.
Przebarwienia to powszechny defekt estetyczny, który może mieć różne przyczyny. Najczęściej powstają one na skutek nadmiernej ekspozycji na słońce, zaburzeń hormonalnych, procesów zapalnych lub uwarunkowane są genetycznie. Profilaktyka w postaci ochrony przeciwsłonecznej i prawidłowej pielęgnacji pozwala zmniejszyć ryzyko powstawania nowych zmian pigmentacyjnych. Z kolei zmagając się z już istniejącymi przebarwieniami, warto sięgnąć po sprawdzone metody domowe oraz skonsultować się z lekarzem medycyny estetycznej w celu dobrania odpowiedniej terapii zabiegowej. Dzięki kompleksowemu podejściu i odrobinie cierpliwości można skutecznie poprawić wygląd skóry i pozbyć się problemu nieestetycznych przebarwień.
Tekst powstał przy współpracy ze specjalistami z Projekt Skóra.
Bibliografia:
- Sarkar, R., Arora, P., & Garg, V. K. (2013). Cosmeceuticals for Hyperpigmentation: What is Available?. Journal of Cutaneous and Aesthetic Surgery, 6(1), 4-11.
- Brenner, M., & Hearing, V. J. (2008). The Protective Role of Melanin Against UV Damage in Human Skin. Photochemistry and Photobiology, 84(3), 539-549.
- Nicolaidou, E., & Katsambas, A. D. (2014). Pigmentation disorders: hyperpigmentation and hypopigmentation. Clinics in Dermatology, 32(1), 66-72.
